กลุ่มชาติพันธุ์ไทขึน
บ้านต้นแหนน้อย

ชาวบ้านต้นแหนน้อย อำเภอสันป่าตอง เป็นชาวไทขึนที่อพยพมาจากเมืองเชียงตุง เมืองที่เป็นที่ตั้งถิ่นฐานของกลุ่มชาติพันธุ์ไทขึน ปัจจุบันอยู่ในพื้นที่รัฐฉาน ประเทศเมียนมาร์ โดยมีการเดินทางอพยพเคลื่อนย้ายไปมาระหว่างเมืองเชียงใหม่และเมืองเชียงตุงอยู่ตลอดเวลาในหลาย ๆ ช่วงเวลาหลายร้อยปี

อาหารเพื่อสุขภาพ

          สมัยในอดีตเนื่องจากบ้านต้นแหนน้อยเป็นหมู่บ้านที่อยู่ในเขตพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติต่าง ๆ สภาพเหมาะแก่การทําการเกษตรกรรม ทําให้บ้านต้นแหนน้อยไม่ขาดแคลนเรื่องอาหารการกิน

          ชาวไทขึนชุมชนบ้านต้นแหนน้อยจะรับประทานข้าวเหนียวเป็นหลัก โดยอาหารที่เป็นกับข้าวส่วนมากจะเน้นกินพืชผักต่าง  ๆ มีการใส่เนื้อสัตว์ผสมลงไปบ้าง แต่เป็นเนื้อสัตว์ที่มีหรือหาได้ไม่ยากในชุมชน เช่น หมู วัว ไก่ ปลา นก กบ หรือแมลง อย่างไรก็ตามมีอาหารประเภทหนึ่งที่ชาวไทขึนชุมชนบ้านต้นแหนน้อยรับประทานแตกต่างจากที่อื่น ๆ คือ ในอดีตชาวบ้านบางส่วนจะนิยมรับประทานเนื้อสุนัข (ชาโดว์) เนื่องจากความเชื่อที่ว่าเนื้อสุนัขเป็นเนื้อที่อร่อยที่สุดในบรรดาเนื้อสัตว์ 

น้ำพริกถั่วเน่า

เป็นอาหารพื้นบ้านของชาวไทขึน นิยมรับประทานกันมาก เป็นอาหารที่ต้องมีติดบ้านไว้

คั่วหน่อ

รสชาติเผ็ด เค็มนิดหน่อย ได้รสหวานจากหน่อไม้และใบย่านาง เป็นอาหารล้านนาซึ่งชาวไทขึนได้รับอิทธิพลการทำอาหารมาจากคนล้านนาเนื่องจากมีวิถีชีวิตที่ใกล้ชิดสัมพันธ์กัน

ไข่ป่าม

ไข่ป่ามเป็นอาหารที่มีลักษณะเฉพาะตัว มีวิธีการปรุงที่น่าสนใจ คล้ายกับไข่เจียวและมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ ของใบตอง

แกงเหมือน

“ในสมัยก่อนคือจะกินสุนัขดำ แต่ในสมัยนี้ไม่กินแล้ว เลยใช้เนื้อวัว,เนื้อหมู,เนื้อไก่แทน แล้วแกงให้เหมือนกับที่ใช้สุนัขแกง”

.

บ้มอึ่ง

จะใช้อึ่งอ่างประส่วนประกอบหลักลักษณะการทำคล้ายกับการอบแต่เป็นการอบด้วยวิธีการธรรมชาติแทนการใช้เตาอบ มีรสชาติเผ็ด หวานนิด เค็มหน่อย

ข้าวเอ้บลูกกุย

ข้าวเอ๊บ ลูกกุย หรือที่รู้จักกันในชื่อข้าวต้มมัด เป็นขนมชนิดหนึ่งที่ทำด้วยข้าวเหนียวผัดกับกะทิ แล้วนำไปห่อด้วยใบตอง ใส่ไส้กล้วยกับถั่ว แล้วนำไปนึ่งให้สุก

ยาลมร้อยแปด

แก้ลมกองละเอียด ลมขึ้นเบื้องสูง ลมชักสลบ วิงเวียนศีรษะ อ่อนเพลีย สามารถระงับอาการเมาต่างๆ เช่น เมาคลื่น เมารถ

ยาธาตุ

“ช่วยบำรุงธาตุ เพราะคนเราอยู่โดยอาศัยธาตุทั้ง 4 คือ ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ วาโยธาตุ เตโชธาตุ ถ้าขาดธาตุใดธาตุหนึ่งจะอยู่ไม่ค่อยสมบูรณ์ เพราะฉะนั้นเราจึงต้องบำรุงธาตุ ก็ต้องใช้ยาธาตุทั้ง4 มาช่วยบำรุง”

การรักษาพื้นบ้าน

ชาวไทขึนชุมชนบ้านต้นแหนน้อยมีภูมิปัญญาการรักษาที่หลากหลาย เช่น การเช็ดแหก จะเป็นการรักษาอาการเจ็บปวดภายนอกร่างกาย การรักษาด้านจิตใจของชาวไทขึนชุมชนบ้านต้นแหนน้อยจะมีวิธีการสำคัญ เรียกว่า การสู่ขวัญ การสู่ขวัญเป็นประเพณีที่สำคัญอย่างหนึ่งที่กระทำสืบต่อกันมาช้านานตั้งแต่บรรพบุรุษ เป็นประเพณีที่มีความเกี่ยวพันอย่างแน่นแฟ้นกับวิถีชีวิต การดำรงชีวิตของทุกเพศทุกวัยตั้งแต่เกิดจนกระทั่งตาย เป็นประเพณีที่ทำกันแทบทุกโอกาส

แหก

แหก คือภูมิปัญญาการรักษาของหมอพื้นบ้านที่ได้รับการถ่ายทอดมารุ่นต่อรุ่น หมอผู้รักษาจะใช้อุปกรณ์  น้ำมนต์ และมีคาถากำกับ

สู่ขวัญ

ประเพณีการสู่ขวัญทำกันแทบทุกโอกาส ทั้งในมูลเหตุแห่งความดีและไม่ดี ถือว่าเป็นการเรียกขวัญให้มาอยู่กับ “ขวัญ”นั้นเชื่อว่าเป็นสิ่งไม่มีตัวตนคล้ายกับจิตหรือวิญญาณแฝง